MDR1 gendefect

Medicijnovergevoeligheid bij collies en aanverwante rassen

Het is al jaren bekend dat er bij collies en aanverwante rassen een overgevoeligheid voor bepaalde geneesmiddelen voorkomt. Het middel ivermectine, dat ingezet wordt bij de bestrijding van wormen en andere parasitaire infecties, is in deze berucht. Bij honden met een overgevoeligheid voor dit middel kunnen na toediening vergiftigingsverschijnselen, die vooral betrekking hebben op het zenuwstelsel, ontstaan. De honden kunnen toevallen met spierkrampen krijgen, ze kunnen bewusteloos en zelfs in coma raken. De hartslag kan vertragen met als gevolg zuurstofgebrek en een daling van de lichaamstemperatuur. Daarnaast kunnen de dieren gaan speekselen, braken of diarree krijgen. Helaas is het al meerdere malen voorgekomen dat een dier overlijdt, na de toediening van een “simpel” ontwormingsmiddel (met daarin de stof ivermectine).

Uit onderzoek is naar voren gekomen binnen welke hondenrassen deze overgevoeligheid voorkomt en dat het een erfelijke aandoening is. Helaas is ivermectine niet het enige middel waarvoor de overgevoeligheid bestaat. Daarnaast is er een DNA-test beschikbaar waarmee op voorhand kan worden vastgesteld welke honden in de problemen kunnen komen bij de toediening van bepaalde medicijnen. Dit is niet alleen voor de betreffende hond, eigenaar en hun dierenarts zeer belangrijke informatie, ook voor fokkers is dit een doorbraak omdat ze nu bij het fokken van honden kunnen gaan selecteren op dieren die niet aan medicijnovergevoeligheid lijden.

Rassen die risico’s lopen

Aanvankelijk werd de medicijnovergevoeligheid vooral beschreven als een probleem bij Collies. Intussen weten we dat niet alleen Collies aangedaan zijn met het gendefect.

Medicijnen die problemen kunnen veroorzaken

Ivermectine is het meest beruchte medicijn, maar er zijn meer medicijnen beschreven die problemen kunnen veroorzaken bij de bovengenoemde rassen:

We moeten aannemen dat deze rij geneesmiddelen nog niet volledig is en dat er in de loop van de tijd meer medicijnen aan toegevoegd kunnen worden.

Het MDR1 gen

Honden met een overgevoeligheid voor bovengenoemde medicijnen hebben een defect in het DNA in het zogenaamde Multi Drug Resistence 1 gen (MDR1-gen). Het MDR1-gen zorgt voor de productie van P-glycoproteine, een stof die ervoor moet zorgen dat allerlei toxische stoffen slechts in geringe concentraties in de hersencellen kunnen voorkomen. Honden met een MDR1 gendefect kunnen de stof P-glycoproteine niet maken, waardoor bepaalde stoffen (in ieder geval de bovenstaande medicijnen) niet uit de hersencellen geweerd kunnen worden. Hierdoor wordt de concentratie van deze stoffen in de hersencellen zo hoog dat ze giftig kunnen worden en voor problemen zorgen.

DNA testen

DNA testen voor MDR1 zijn bij verschillende laboratoria beschikbaar om vast te stellen of het MDR1-defect aanwezig is.

Uitslag van de test

Elke hond beschikt op het MDR1 gen over twee MDR1-allelen, één is afkomstig van de moeder en één van de vader. De testuitslag kan dus drie verschillende uitkomsten bevatten:

Gezond: twee normale MDR1 allelen (N/N):

Bij de keuze van geneesmiddelen hoeft geen bijzondere voorzichtigheid in acht genomen te worden en kunnen bovengenoemde medicijnen zonder een verhoogde kans op problemen toegediend krijgen. Ongewenste bijwerkingen van geneesmiddelen, zoals die voor elk dier gelden, kunnen natuurlijk niet uitgesloten worden.

Drager: een normaal en een defect MDR1 allel (MDR1/N):

Drager van een defect MDR1 allel. Deze dieren kunnen de medicijnovergevoeligheid wel doorgeven aan hun nakomelingen, maar hebben zelf zeer waarschijnlijk geen last van medicijnovergevoeligheid. Ongewenste bijwerkingen van geneesmiddelen, zoals die voor elk dier gelden, kunnen natuurlijk niet uitgesloten worden.

Lijder: twee defecte MDR1 allelen (MDR1/MDR1):

Deze dieren hebben een overgevoeligheid voor bovengenoemde medicijnen en misschien voor nog wel meer medicijnen. Deze middelen moeten bij deze dieren dus zeker niet toegepast worden. Ze geven het defecte allel zeker door aan hun nakomelingen. Hierbij moet de kanttekening gemaakt worden dat deze dieren voor het overige, voor zover nu bekend, volkomen normaal functionerende dieren zijn.